Về tiền phúng điếu và tục “miễn chấp điếu” trong tang lễ

Thứ năm - 08/05/2025 23:08

Khi trong nhà có tang, theo phong tục, bà con thân thích, bạn bè gần xa thường đến thắp hương chia buồn. Ngoài bó hương, hoa quả lễ cúng, người đi viếng có thể gửi kèm theo một ít tiền gọi là tiền phúng điếu, nhằm chia sẻ gánh nặng với gia đình người mất trong lúc khó khăn, bởi tổ chức tang lễ thường tốn kém.

Thông thường, số tiền phúng điếu sẽ được gia chủ ghi chép lại cẩn thận, được xem như một món "nợ tình cảm" tượng trưng. Sau này, khi gia đình người đi viếng có việc tương tự, gia chủ sẽ mang lễ đến “đáp lễ” với số tiền tương đương hoặc hơn, như một cách “trả nghĩa”. Theo quan niệm truyền thống, người giúp mình bao nhiêu thì mình phải cố gắng giúp lại chừng ấy, không nên kém hơn. Tục lệ này cũng giống như trong đám cưới, khi khách mừng tiền cưới, gia chủ sẽ ghi nhớ để sau này đáp lễ cho chu toàn.
Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp, gia đình người mất không nhận tiền phúng điếu – gọi là "miễn chấp điếu" – vì nhiều lý do khác nhau, chẳng hạn:

Người mất không có con cháu gần gũi để sau này thay mặt đáp lễ, hoặc chính người quá cố đã căn dặn trước khi qua đời là không nhận tiền phúng.
Gia đình ở xa, hoặc hoàn cảnh không thuận tiện để đi phúng viếng lại khi người khác có tang, nên chọn cách chỉ nhận hương hoa mà không nhận tiền mặt.
Trường hợp người mất là trẻ em hoặc người cao tuổi, gia đình thường không nhận tiền phúng để cầu mong linh hồn người đã khuất sớm siêu thoát, tránh "mắc nợ trần gian". Ngoài ra, người thân đã được thăm hỏi, quà cáp khi nằm viện nên gia đình ngại tiếp tục nhận tiền viếng.
Những gia đình có địa vị xã hội, người thân là cán bộ, công chức… đôi khi cũng từ chối nhận tiền phúng để tránh dị nghị hoặc hiểu lầm rằng tiền phúng mang tính "biếu xén".

Dù "miễn chấp điếu", người đi viếng vẫn có thể mang theo hương, hoa quả để cúng, thể hiện tấm lòng. Sau lễ tang, vì số lượng lễ vật thường nhiều, gia đình sẽ chia bớt cho hàng xóm, người thân, hoặc đem tặng chùa, người nghèo… để tránh lãng phí và lan tỏa lòng tốt.
Đáng trân trọng hơn, có những gia đình thực hiện di nguyện của người quá cố bằng cách nhận tiền phúng nhưng đem toàn bộ làm từ thiện. Đây là một việc làm rất nhân văn, vừa giữ được truyền thống chia sẻ trong cộng đồng, vừa mang lại ý nghĩa sâu xa cho tang lễ – lấy mất mát để khơi nguồn thiện nguyện.

Phúng điếu hay miễn chấp điếu đều là cách thể hiện đạo lý “nghĩa tử là nghĩa tận” – quan trọng là tấm lòng và sự chân thành. Việc giữ gìn và điều chỉnh tập tục truyền thống theo hướng văn minh, nhân ái là biểu hiện của một xã hội biết trân trọng quá khứ và hướng đến giá trị tốt đẹp trong tương lai.

(Bài tổng hợp)

Từ khóa: Lễ tang, Miễn chấp điếu