Ngô Tộc

Ngô Văn Triện (1901 - 1947)
Nhà văn, nhà báo, nhà cách mạng Việt Nam, danh nhân văn hóa Hà Thành.
Ngô Văn Triện hiệu Trúc Khê, sinh ngày 22 tháng 5 năm 1901 trong một gia đình gốc nông dân và tiểu thủ công ở thôn Thị Cấm, xã Phương Canh, huyện Từ Liêm, phủ Hoài Đức, tỉnh Hà Đông, nay thuộc phường Phương Canh, quận Nam Từ Liêm thành phố Hà Nội.
Năm lên 6 tuổi, ông học chữ Hán với một ông đồ ở trong làng. Năm 11 tuổi học Quốc ngữ ở trường Pháp - Việt, tự học thêm tiếng Pháp, đồng thời vẫn tiếp tục học chữ Hán, dù sau này triều đình Huế đã bỏ thi khoa cử. Vừa học, vừa đi chăn trâu, đến năm 16 -17 tuổi, ông đi làm thợ đan đăng ten rồi sang làm thợ đóng sách ở nhà in Thực Nghiệp, Hà Nội .
Năm 19 tuổi, bài viết đầu tay của ông: Cải lương hương tục được đăng trên tờ Trung Bắc tân văn năm 1920.
Năm 1926, Trúc Khê vào làm trong ban biên tập của Thực nghiệp dân báo. Năm 1928 mở Trúc Khê thư cục ở trên gác nhà số 196 phố Hàng Bông (Hà Nội) để tự xuất bản sách của minh. Năm 1929 bị nhà cầm quyền Pháp bắt giam ở Hỏa Lò (Hà Nội), nhận án 2 năm tù treo và 5 năm quản thúc.
Ra tù, ông theo hẳn nghề báo. Năm 1933, ông làm Chủ bút báo Bắc Hà. Năm 1934, ông làm Chủ bút báo Thương mại. Từ 1935, ông chuyên viết cho các báo Tiểu thuyết thứ bảy, Phổ thông bán nguyệt san, Tao đàn...Từ năm 1941, ông còn viết cho các báo Tri tân, Nước Nam, Đông Tây, Ích hữu, Dân báo, Khuyến học, Tri Tân, Quốc gia, Truyền bá, Đông phương nhật báo, v.v...
Năm 1941 đến 1945, ông tích cực tham gia phong trào truyền bá Quốc ngữ tại Hà Nội.
Năm 1946, Kháng chiến toàn quốc bùng nổ, ông cùng gia đình lên ở Trại Ro, xã Nghĩa Hương, huyện Quốc Oai, tỉnh Sơn Tây (nay thuộc Hà Nội). Ở đây, ôngchuẩn bị được giao liên đưa lên chiến khu Việt Bắc tham gia kháng chiến chống Pháp, nhưng chưa kịp đi thì lâm bệnh nặng rồi mất (26 tháng 8 năm 1947), hưởng dương 46 tuổi.
Nhà văn Trúc Khê rất uyên thâm Hán học. Trong hơn 20 năm cầm bút ông để lại gần 60 tác phẩm, không kể các bài bình luận, biên khảo đăng trên các báo. Ông thuộc hàng danh sĩ trong nước, có nhiều đóng góp cho nền văn hóa dân tộc, được các nhà nghiên cứu học thuật đánh giá là “một trong số ít người cầm bút cách đây gần thế kỷ đã dám đi vào nhiều thể loại văn chương và để lại cho thế hệ sau một gia sản đồ sộ về văn hóa”.
Trúc Khê Ngô Văn Triện sáng tác, dịch thuật, biên khảo nhiều sách có giá trị như: Lịch sử Nam tiến của dân tộc ta, Đò Chiều, Ức Trai thi tập, Truyền kỳ mạn lục của Nguyễn Dữ, thơ Lý Bạch, Đỗ Phủ, dịch truyện anh “Mưa gió cành xuân” của Stivenson... Giáo sư Vũ Khiêu đã nhân xét: “Ông để lại cho nền văn học một tài sản đồ sộ, có cả chiều rộng lẫn chiều sâu, lưu lại một dấu son trong lòng độc giả hiếu học”.
Ông là người có tinh thần dân tộc, một người giàu lòng hiếu khách, yêu thiên nhiên hoa cỏ. Ông luôn lấy phương châm: làm sao cho ích nước lợi dân đặt lên ngòi bút sáng tác của mình. Lòng yêu nước của ông luôn nhằm vào việc nâng cao dân trí, nói sao cho dân hiểu, gợi sao cho dân tự nghĩ, để tự đứng dậy giải phóng mình. Trức Khê Ngô Văn Triện có khuynh hướng về tiểu thuyết lịch sử với một động cơ rất chính đáng: “Muốn cho người ta yêu mến đất nước, trước hết nên cho người ta hiểu biết lịch sử. Thế mà chính sử thì khô khan, không có sức quyến rũ người đọc. Chỉ có cách lợi dụng cái tính ham đọc tiểu thuyết của quần chúng, đem quốc sử viết thành tiểu thuyết mới có thể đạt được ý muốn”. Chính vì vậy, khối lượng truyện ký và tiểu thuyết lịch sử ông viết khá nhiều. Những nhận xét của ông về văn chương, về thời thế, về lịch sử... đến nay vẫn còn nhiều ý nghĩa.
Các thế hệ con cháu nhà văn Trúc Khê đã được thừa hưởng ở ông một gia sản lớn, đó là tâm hồn và sự hiếu học. Con trai Nhà văn, Phó Giáo sư - Nhà giáo Nhân dân Ngô Hoàng Dương đã có nhiều cống hiến cho nền âm nhạc Việt Nam. Ông nổi tiếng trong dòng nhạc Tiền chiến với hai ca khúc: “Hướng về Hà Nội” và “Tiếc thu” được nhiều người yêu thích. Ông Ngô Văn Trưng, người con trai đầu Nhà văn từng đảm nhiệm vị trí Trưởng Ban Liên lạc họ Ngô Việt Nam, có những đóng góp tích cực cho hoạt động của dòng Họ. Thế hệ các cháu Nhà văn, nghệ sỹ Ngô Hoàng Quân và Ngô Hoàng Linh đều là những nghệ sỹ tài năng, có nhiều đóng góp quan trọng cho nền nghệ thuật đương đại nước nhà.
Tên tuổi Trúc Khê đã được đặt cho cho một tuyến phố tại phường Láng Hạ, quận Đống Đa, Thủ đô Hà Nội.