Họ Ngô Phong Cốc (Quảng Ninh) – Hành trình tìm về nguồn cội

Thứ năm - 16/10/2025 04:30

Ngày 15/10/2025, họ Ngô phường Phong Cốc, tỉnh Quảng Ninh đã tổ chức chuyến hành hương tìm về cội nguồn và kết nối dòng họ tại phường Phúc Yên, tỉnh Phú Thọ.

*Đoàn chụp trước cổng đền Ngô Tướng công*

Đoàn gồm 12 thành viên thuộc các thế hệ con cháu họ Ngô Phong Cốc, do ông Ngô Xuân Sở làm Trưởng đoàn. Tham gia đoàn còn có các ông: Ngô Tiến Thân, thành viên Hội đồng Họ Ngô tỉnh Quảng Ninh; Ngô Quang Đạo, Trưởng Ban Truyền thông – Khánh tiết Hội đồng Họ Ngô Quảng Ninh; Ngô Văn Kết, Chủ tịch Hội đồng Gia tộc họ Ngô Tiên An. Ông Ngô Văn Xuân, Phó Chủ tịch Hội đồng Họ Ngô Việt Nam, Trưởng Ban Phả – Sử và Kết nối dòng họ, cũng tham dự chuyến đi.

Dâng hương tại Đền thờ Tướng công Ngô Miễn

Điểm đầu tiên đoàn đặt chân tới là Khu di tích Đền thờ Tướng công Ngô Miễn (Đền Ngô Tướng công) trên đường Ngô Miễn. Đoàn được ông Nguyễn Văn Phúc, Trưởng Ban Quản lý Di tích, đón tiếp; cùng dự có ông Ngô Văn Nghĩa, Thư ký Hội đồng Gia tộc họ Ngô Xuân Mai (Đông). Hai ông hướng dẫn đoàn làm lễ dâng hương trong đền.
Các thành viên kính cẩn dâng hương tưởng niệm, cầu nguyện cho quốc thái dân an, gia đạo bình an, chuyến đi thuận lợi và kết nối thành công. Sau lễ, ông Nguyễn Văn Phúc và ông Ngô Văn Nghĩa giới thiệu khái quát thân thế, sự nghiệp và công đức của Tướng công Ngô Miễn, quá trình hình thành, bảo tồn và khai thác khu di tích, cùng vài nét về quê hương Xuân Mai.
Ngô Miễn tự Minh Đức, sinh năm 1371 dưới triều Trần Nghệ Tông, nguyên quán hương Xuân Hi, huyện Kim Hoa, phủ Bắc Hà, xứ Kinh Bắc – nay thuộc phường Phúc Yên, tỉnh Phú Thọ. Ông làm quan dưới hai triều Trần và Hồ.
Xuất thân trong một vọng tộc, từ nhỏ đã thông minh, nhân hậu, năm 1393, khi 22 tuổi, ông đỗ Thái học sinh. Triều đình bổ ông giữ chức Đặc tiến Quân sử Vinh Lộc đại phu, sau làm Tổng quản Chi lăng Xương phủ, kiêm trông coi lăng tẩm vua Trần ở Thiên Trường. Trong thời gian trấn nhậm, ông xin triều đình cho tổ chức di dân khai hoang vùng đất mới. Dưới sự chỉ đạo của ông, mười dòng họ (Ngô, Đỗ, Trần, Hoàng, Nguyễn, Phạm, Vũ, Đinh, Đào, Tạ) từ Xuân Hi đến khai khẩn lập ấp ở vùng bãi bồi, hình thành vùng Nhật Hy – sau là làng Xuân Hy, xã Xuân Thủy, huyện Xuân Trường, tỉnh Nam Định (nay là xã Xuân Giang, tỉnh Ninh Bình).
Dưới triều Hồ, ông giữ chức Nội Thái giám quân thiên, sau được phong Hành khiển Thượng thư lệnh Hữu tham tri chính sự, Đồng bình chương quân quốc trọng sự. Ông nổi tiếng liêm chính, tận tụy, góp phần cải cách xã hội đương thời. Năm 1407, khi giặc Minh xâm lược, triều Hồ thất thủ, ông cùng tướng Kiều Biểu tuẫn tiết tại cửa biển Kỳ La (nay thuộc Cẩm Xuyên, Hà Tĩnh) ngày 12 tháng 5 năm Đinh Hợi (1407), hưởng dương 36 tuổi. Phu nhân Nguyễn Thị cũng tự trầm theo chồng.
Nhân dân tôn ông là Ngô Tướng công, lập đền thờ tại quê nhà Xuân Mai và vùng Nhật Hy – nơi ông từng dẫn dân khai khẩn. Đền Ngô Tướng công, thờ Tướng công và phu nhân, được xếp hạng Di tích lịch sử – văn hóa cấp quốc gia năm 1991.

Gặp gỡ bà con họ Ngô Xuân Mai

Sau lễ dâng hương, đoàn gặp gỡ bà con họ Ngô thôn Xuân Mai, được cụ Ngô Trí Thuật (91 tuổi), Cố vấn Hội đồng Gia tộc, và ông Ngô Văn Vụ, Phó Chủ tịch Hội đồng Gia tộc họ Ngô Xuân Mai, cùng các vị đại diện đón tiếp.
Sau phần giới thiệu của ông Ngô Xuân Sở về mục đích chuyến đi, cụ Ngô Trí Thuật bày tỏ niềm vui mừng, cảm ơn đoàn đã đến thăm quê hương và bà con chi họ. Đại diện họ Ngô Xuân Mai giới thiệu khái quát về Tướng công Ngô Miễn và tình hình dòng họ tại địa phương.
Cụ Ngô Trí Thuật cho biết, do chiến tranh loạn lạc, gia phả xưa bị cháy mất, mãi sau này mới được phục dựng, song chỉ ghi chép được khoảng 10 đời gần đây, tổng cộng nay khoảng 13–14 đời. Trước đây, Xuân Mai chỉ có một họ Ngô, sau chia làm hai: phía đông đình làng gọi Ngô Đông, phía tây gọi Ngô Tây; về sau lại tách thêm vài chi nhỏ, đến nay chỉ được 5–6 đời. Hiện Xuân Mai có tới 6 họ Ngô, trong đó Ngô Đông là họ lớn nhất, với khoảng 400 suất đinh, gần 1.000 nhân khẩu, được chia thành 3 chi, lấy cụ Ngô tự Phúc Tình làm đời thứ nhất. Họ Ngô Đông có truyền thống đoàn kết và duy trì nề nếp hoạt động dòng họ. Hằng năm, dịp lễ hội nhân ngày giỗ Tướng công, chi họ đều chuẩn bị lễ vật, hương hoa dâng cúng. Chi họ tổ chức tốt các hoạt động, duy trì các quỹ khuyến học, mừng thọ, động viên người già và khích lệ thế hệ trẻ học tập, rèn luyện.
Trong buổi mạn đàm, hai bên cùng trao đổi về thân thế, sự nghiệp, gia đình và hậu duệ của Tướng công Ngô Miễn, nhằm tìm kiếm mối liên hệ giữa ông với nguồn gốc họ Ngô Phong Cốc.
Theo gia phả họ Ngô Phong Cốc và Phả hệ họ Ngô Việt Nam, Thủy tổ họ Ngô Phong Cốc là Ngô Bách Đoan, Giám sinh Quốc Tử Giám triều Hồ. Năm 1428, sau khi Lê Lợi lên ngôi, các giám sinh triều Hồ bị buộc rời kinh thành. Ngô Bách Đoan cùng 2 hiệu sinh và 14 giám sinh đến định cư tại đảo Hà Nam, huyện Yên Hưng, tỉnh Quảng Yên (nay là Quảng Ninh). Con cháu đời sau lập đền thờ 17 vị khai khẩn vùng đất này – gọi là Miếu Tiên Công, được xếp hạng Di tích lịch sử – văn hóa cấp quốc gia. Họ Ngô Phong Cốc đến nay đã truyền nối 24 thế hệ.
Căn cứ đối chiếu niên đại, thế thứ và tư liệu trong Phả hệ họ Ngô Việt Nam, Hội đồng họ Ngô Phong Cốc đặt giả thuyết: dòng họ có thể là hậu duệ của Tướng công Ngô Miễn. Tuy nhiên, do tư liệu về Ngô Miễn còn ít, chưa đủ cơ sở xác định, nên việc khảo cứu cần tiếp tục. Các cụ họ Ngô Xuân Mai cũng chia sẻ rằng, do gia phả cũ thất lạc, nên các chi họ ở địa phương hiện chưa ai dám khẳng định Ngô Tướng công chính là Thủy tổ, chỉ lưu giữ niềm tin ấy trong tâm tưởng.
Dù chưa thể xác minh rõ ràng, buổi gặp gỡ vẫn để lại nhiều ấn tượng tốt đẹp, thắt chặt tình cảm giữa hai họ Ngô – Xuân Mai (Phú Thọ) và Phong Cốc (Quảng Ninh) – như những người thân lâu ngày gặp lại. Đoàn cũng thu thập được nhiều thông tin quý giá, phục vụ cho công tác kết nối và nghiên cứu phả hệ trong thời gian tới.

Chuyến đi tháng 8/2025

Trước đó, ngày 29/8/2025, ông Ngô Quang Đạo đã tổ chức cho một đoàn họ Ngô Phong Cốc về thăm Đền Tướng Loát – thờ Ngô Quý Duật tại xã Yên Đồng, tỉnh Ninh Bình (trước là xã Yên Trị, huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định), và làm việc với Ban Quản lý khu di tích đền thờ.
Ngô Quý Duật là con trai của Ngô Miễn và phu nhân Nguyễn Thị Hằng, quê trang Vỉ Nhuế (sau là xã Yên Trị, huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định). Ông sinh ngày 5/9 năm Quang Thái thứ 2 (1389), mất ngày 8/1 năm Canh Dần (1470), thọ 82 tuổi. Là tướng thủy quân tài ba, ông từng giúp Trần Quý Khoáng khôi phục nhà Trần, chỉ huy nhiều trận lớn, sau về khai hoang lập làng bên sông Đáy, chữa bệnh cứu dân. Năm Hồng Đức thứ 10 (1479), vua Lê Thánh Tông sắc phong ông là Chương Đức Đại vương (vị vương có đức nghiệp đáng nêu gương). Phần mộ và từ đường hiện vẫn được bảo tồn và đã được xếp hạng Di tích lịch sử – văn hóa cấp quốc gia năm 1993.

Họ Ngô Phong Cốc có bề dày lịch sử lâu đời. Nhân dịp chuẩn bị kỷ niệm 600 năm kể từ ngày Thủy tổ Ngô Bách Đoan về lập nghiệp nơi đây, con cháu tổ chức hành trình tìm về cội nguồn – một việc làm mang ý nghĩa thiêng liêng, thiết thực và rất đáng trân trọng. Tuy nhiên, do thời gian đã quá lâu, dấu vết lịch sử bị bụi thời gian phủ mờ, việc ghi chép trong phả và sử chưa đầy đủ, nên công tác tìm kiếm, xác minh, kết nối sẽ còn là một quá trình dài lâu, không thể hoàn thành trong một sớm một chiều. Hy vọng rằng, với kinh nghiệm và những kết quả bước đầu thu lượm được trong chuyến đi lần này, Hội đồng họ Ngô Phong Cốc sẽ tiếp tục hành trình để từng bước tìm được cội nguồn, gốc rễ của mình.

Ngô Văn Xuân

Một số hình ảnh chuyến đi (anh Ngô Quang Đạo)